Door: Ruud Koole
Redacteur S&D, Eerste Kamerlid en emeritus hoogleraar politicologie

Ruth Bader Ginsburg is overleden. De rechter van het Amerikaanse Hooggerechtshof die zoveel heeft betekend voor gelijke rechten van mannen en vrouwen. Eigen ervaringen motiveerden haar. Toen zij, jong nog, solliciteerde op een baantje als assistent bij het Hooggerechtshof, kreeg zij van een rechter te horen dat hij geen vrouwen aannam, hoe goed zij als juriste ook was. Als hoogleraar kreeg zij een lager salaris dan haar mannelijke collega's. Maar zij gaf niet op.

In 1993 werd zij benoemd tot rechter in hetzelfde Hooggerechtshof, dat haar decennia daarvoor nog als assistent had geweigerd. Er volgden historische uitspraken (bijvoorbeeld over de gelijke toegankelijkheid tot een militair opleidingsinstituut), maar naar mate de tijd vorderde en er door Republikeinse presidenten meer conservatieve rechters werden benoemd, werd haar stem minder doorslaggevend. Althans binnen het Hooggerechtshof. Daarbuiten rees de ster van RBG door haar vlammende minderheidsstandpunten bij uitspraken van het Hof. Zij werd een icoon van progressief Amerika. Haar laatste wens was dat gewacht zou worden met de voordracht van een nieuwe rechter totdat de presidentsverkiezingen achter de rug zouden zijn.

President Donald Trump heeft die wens niet gehonoreerd. Onfatsoenlijk snel heeft hij de conservatieve Amy Coney Barrett als opvolger voorgedragen. De Senaat moet daarover beslissen. Hij speculeerde al dat de veranderende politieke balans in het Hooggerechtshof wel eens zou kunnen uitdraaien op het terugnemen van de bekende Roe v. Wade-uitspraak uit 1973, die abortus legaliseerde. Dat zou zeer te betreuren zijn, maar legt wel een twijfelachtig kenmerk van het Amerikaanse politieke systeem bloot.

In dat systeem hangt het dus kennelijk af van de politieke kleur van de (meerderheid van) rechters af of de mogelijkheid van abortus bestaat of niet. Deze uiterst politiek beladen kwestie wordt dus beslist door een niet gekozen college van negen rechters, die op grond van politieke overwegingen voor het leven worden benoemd en die in politieke kwesties hun privé-voorkeuren laten doorklinken. Waren onafhankelijkheid en onpartijdigheid niet basisvereisten voor de rechterlijke macht in een rechtsstaat? Tot het midden van de twintigste eeuw gold in de Verenigde Staten nog de zogeheten political questions doctrine: rechters dienden zeer terughoudend te zijn bij het beoordelen van politiek zwaar beladen zaken. Daar stapte men in de jaren vijftig van af. Spraakmakende uitspraken over rassensegregatie (1954) en abortus (1973) maakten het Hooggerechtshof populair bij progressief Amerika. Ruth Bader Ginsburg, hoezeer ook voorvechtster van het recht op abortus, had daar overigens bedenkingen bij. Het Hof liep volgens haar te ver voor de troepen uit, waardoor de abortuskwestie een politieke splijtzwam zou blijven.

Vanuit democratisch oogpunt is het bezwaarlijk dat niet gekozen rechters knopen doorhakken die een zware politieke lading hebben. Wie in 1973 een dergelijke politieke rol van het Hooggerechtshof toejuichte, heeft nu weinig in te brengen tegen de poging van conservatieve krachten om hetzelfde te proberen de andere kant op. Rechtersrecht (dikastocratie) toen, lokt rechtersrecht nu uit. Veel beter is het de political questions doctrine weer in ere te herstellen. Politieke kwesties moeten niet in de rechtszaal door rechters zonder electoraal mandaat worden beslist, maar in de politieke arena. Een rechtsstaat is immers geen rechtersstaat.

Auteur(s)

Dossiers

Voor een thematisch overzicht van al onze artikelen en publicaties, zie onze dossiers

Steun de Wiardi Beckman Stichting

Veel van onze onderzoeksprojecten en publieke bijeenkomsten zijn mogelijk gemaakt door giften van donateurs. Ook S&D zouden wij niet kunnen maken zonder donaties.

S&D bestaat sinds 1939 en verschijnt zes keer per jaar. Oude nummer kunt u doorzoeken via het register (1939-2023) of op thema. De redactie bestaat uit: Paul de Beer, Nik de Boer, Meike Bokhorst, Wimar Bolhuis, Josette Daemen, Patricia Dinkela [eindredactie], Janneke Holman [eindredactie], Tim 'S Jongers, Ruud Koole, Marijke Linthorst, Annemarieke Nierop [hoofdredactie], Arjan Reurink en Bram van Welie.

S&D wordt uitgegeven door Van Gennep. Een los nummer kost € 17,50, en jaarabonnementen (vol tarief) € 84,50 (te bestellen via: info@vangennep-boeken.nl).

Een online abonnement kost € 2 per maand. U kunt zelf een account hiervoor aanmaken onder mijn S&D, of stuur een e-mail naar send@wbs.nl.

Oude nummers kunt u downloaden vanaf de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen. Voor een overzicht van auteurs per nummer, raadpleegt u het register van S&D (1939-2023)

Inzenden kopij

De redactie van S&D verwelkomt kopij. Artikelen kunnen worden gemaild naar send@wbs.nl. Artikelen aanleveren in Word, bronvermelding in eindnoten (apa). Richtlijn aantal woorden: 2000-2500. Idealiter vormen artikelen in S&D een mix van wetenschap, politiek en essay. De redactie van S&D beslist over plaatsing van binnengekomen kopij. Ze beoordeelt daarbij op basis van de volgende criteria:
- een heldere opbouw en schrijfstijl (geen jargon) en duidelijke vraagstelling
- een goede onderbouwing van standpunten met argumenten, weging van de tegenargumenten en bronvermelding
- vernieuwing van de gedachtevorming binnen de sociaal-democratie
- toegevoegde waarde t.o.v. bestaande inzichten/onderzoeken
- politieke relevantie

Redactie

Redactieadres: Wiardi Beckman Stichting
Emmapark 12, 2595 ET Den Haag
Telefoon [070] 262 97 20
send@wbs.nl

Uitgever: Uitgeverij Van Gennep
Nieuwpoortkade 2a
1055 RX Amsterdam
info@vangennep-boeken.nl

Documenten