Door: Marijke Linthorst
Redacteur S&D

Volgens verschillende onderzoeken is er in Nederland sprake van een groeiende tweedeling. Deze doet zich voor op tal van terreinen: wonen, werk, inkomen en onderwijs. De rode draad is daarbij steeds hetzelfde. Wie op achterstand staat komt er niet meer tussen. De tweedeling ontgaat ook de Nederlandse burgers niet. Volgens de laatste Burgerperspectieven van het SCP maakt een groot deel van de ondervraagden zich zorgen over een rechtvaardige verdeling van baten en lasten en een groeiend verschil tussen arm en rijk.

Alle reden om de stormbal te hijsen maar het blijft, ook binnen de PvdA, opmerkelijk stil. Natuurlijk, we hebben allerlei ideeën om de ongelijkheid terug te dringen. Het afschaffen van de overdrachtsbelasting voor starters en het verhogen van de inkomensgrens voor sociale huurwoningen bijvoorbeeld op het terrein van de huisvesting. Of het creëren van brede brugklassen, laagdrempelige huiswerkbegeleiding en het stapelen van opleidingen in het onderwijs.  En een pensioen- en arbeidsongeschiktheidsverzekering voor (schijn)zelfstandigen.

Het zijn verbeteringen die de scherpste kantjes van de tweedeling afhalen maar de fundamentele oorzaken niet aanpakken. In de huidige krappe woningmarkt bijvoorbeeld, waar beleggers hun kapitaal graag in huizen steken, is een verhoging van de overdrachtsbelasting tot 10% voor deze groep een lachertje. Waar komt deze halfslachtige ‘oplossing’ vandaan?

De afgelopen decennia zijn steeds meer overheidstaken overgeheveld naar de markt en naar de burgers. Dat heeft op zichzelf al geleid tot toenemende ongelijkheid. Maar de genadeklap is toegebracht door iets anders. De overheid heeft zich niet alleen teruggetrokken, waar zij nog wel optreedt heeft zij zich ook een andere rol aangemeten. De overheid opereert niet meer als marktmeester maar als marktpartij. Met alle doelstellingen die daarbij horen. Het maximaliseren van opbrengst is daar één van. De verhuurderheffing (een belasting die aan woningverhuurders wordt opgelegd; de corporaties betaalden in 2019 € 1,7 mrd) had geen enkel ander doel dan de schatkist te spekken. En als het om de verkoop van grond gaat, willen zowel het Rijk als de gemeenten de hoofdprijs, ten koste van betaalbare woningen.

Het is tijd om ons opnieuw te bezinnen op de rol van de overheid. Essentiële bestaansvoorwaarden zijn een maatschappelijke aangelegenheid. Daarbij kan de overheid zich wat mij betreft niet afzijdig houden. Wat willen we met de woningmarkt? Is het een markt voor de hoogste bieder? Of verdienen onze burgers een fatsoenlijk en betaalbaar dak boven hun hoofd? In het laatste geval zijn ingrijpende maatregelen nodig. Wat zoden aan de dijk zet is de voorwaarde dat de koper (of een verwant) zelf in het huis gaat wonen. En het afschaffen van de verhuurderheffing. Willen we van onderwijs weer het emancipatievehikel maken dat het ooit was? Dan moeten we zorgen voor gelijke kansen. En dat betekent dat we (veel) meer moeten doen voor kinderen en scholen die op achterstand staan.

Als zich op alle cruciale leefgebieden een groeiende tweedeling ontwikkelt, redden we het niet meer met het plakken van pleisters. Dan hebben we nieuwe vergezichten nodig. Daarbij kunnen we leren van Den Uyl. Hij formuleerde bescheiden doelstellingen: de boel een beetje bij elkaar houden. Maar hij realiseerde zich terdege dat daar ingrijpende maatregelen voor nodig waren: spreiding van kennis, macht en inkomen. Dat geldt ook nu.   

Dossiers

Voor een thematisch overzicht van al onze artikelen en publicaties, zie onze dossiers

Steun de Wiardi Beckman Stichting

Veel van onze onderzoeksprojecten en publieke bijeenkomsten zijn mogelijk gemaakt door giften van donateurs. Ook S&D zouden wij niet kunnen maken zonder donaties.

S&D bestaat sinds 1939 en verschijnt zes keer per jaar. Oude nummer kunt u doorzoeken via het register (1939-2023) of op thema. De redactie bestaat uit: Paul de Beer, Nik de Boer, Meike Bokhorst, Wimar Bolhuis, Josette Daemen, Patricia Dinkela [eindredactie], Janneke Holman [eindredactie], Tim 'S Jongers, Ruud Koole, Marijke Linthorst, Annemarieke Nierop [hoofdredactie], Arjan Reurink en Bram van Welie.

S&D wordt uitgegeven door Van Gennep. Een los nummer kost € 17,50, en jaarabonnementen (vol tarief) € 84,50 (te bestellen via: info@vangennep-boeken.nl).

Een online abonnement kost € 2 per maand. U kunt zelf een account hiervoor aanmaken onder mijn S&D, of stuur een e-mail naar send@wbs.nl.

Oude nummers kunt u downloaden vanaf de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen. Voor een overzicht van auteurs per nummer, raadpleegt u het register van S&D (1939-2023)

Inzenden kopij

De redactie van S&D verwelkomt kopij. Artikelen kunnen worden gemaild naar send@wbs.nl. Artikelen aanleveren in Word, bronvermelding in eindnoten (apa). Richtlijn aantal woorden: 2000-2500. Idealiter vormen artikelen in S&D een mix van wetenschap, politiek en essay. De redactie van S&D beslist over plaatsing van binnengekomen kopij. Ze beoordeelt daarbij op basis van de volgende criteria:
- een heldere opbouw en schrijfstijl (geen jargon) en duidelijke vraagstelling
- een goede onderbouwing van standpunten met argumenten, weging van de tegenargumenten en bronvermelding
- vernieuwing van de gedachtevorming binnen de sociaal-democratie
- toegevoegde waarde t.o.v. bestaande inzichten/onderzoeken
- politieke relevantie

Redactie

Redactieadres: Wiardi Beckman Stichting
Emmapark 12, 2595 ET Den Haag
Telefoon [070] 262 97 20
send@wbs.nl

Uitgever: Uitgeverij Van Gennep
Nieuwpoortkade 2a
1055 RX Amsterdam
info@vangennep-boeken.nl

Documenten